Yıllar önce yaşamış ve eserlerine hayranlık beslediğiniz bir sanatçıyla sokakta karşılaşsanız ne yaparsınız? Hem de “Anarşık” bir eylemin ortasında. “Benden’iz James Joyce” işte tam da böyle bir karşılaşmanın kitabı. Üstelik karşılaştığı kişi de onun çok büyük bir hayranı ve kitaplarının çevirmeni.
Dünya edebiyatına damga vuran yazarlardan müteşekkil bir değerlendirme yapılsa herhalde James Joyce’un yer almayacağı liste yoktur. İrlandalı yazarın anlatım teknikleri bir döneme damga vurmuş ve pek çok yazar tarafından örnek alınmıştır. Kullandığı bu teknikler onu edebiyatın zirvelerine çıkardığı kadar okurlar arasında başka bir üne sahip olmasına sebep de olmuştur: “Anlaşılması zor yazar”
James Joyce kitapları çok satılan ve az okunan olma özelliği ile bilinir. “Dublinliler” öykü kitabı ve “Sanatçının Bir Genç Adam Olarak Portresi” görece daha kolay anlaşılır. Ama baş yapıtı sayılan “Ulysses” ve “Finnegan Uyanması” romanlarının ismi bile en yaman okurların gözünü korkutmaya yeter.
Joyce 1882 de Dublin’de dünyaya gelmiş. Doğduğu kent eserlerinin en önemli esin kaynaklarından biri. ”Dublinliler” 1914, “Sanatçının Genç Bir Adam Olarak Portresi “ adlı otobiyografik romanı 1916 da yayınlanmış. Başyapıtı olan Ulysses ise 1922 de Paris’te yayınlanmış. Son olarak da “Finnigan Wake” 1929’da yayınlanmış.
Bütün dünyanın tanıdığı bu şöhretli kişi bizim ülkemiz için aynı zamanda bir roman kahramanı oldu. 2013 yılında Gezi Direnişi sırasında Taksim’de ortaya çıkıyor. Neyse ki bu bilmediği ortamda elinden tutacak bir kişi mevcut. Çevirmen. Onun eserlerini Türkçeleştirmiş olan bu kişiyle şehirler ve devirler arasında yarenlik ediyor. Üstelik bu dostluk edebiyat konuşmaları ile de sınırlı değil.
Kitabın yazarı Fuat Sevimay gerçekten de “James Joyce” un şiirleri dışında bütün eserlerini Türkçeye çevirmiş. Hatta bütün dünyada sadece altı dile çevrilmiş olan “Finnigan Uyanması” çevirisi ile Talât Sait Halman Çeviri Ödülü ve Dünya Gazetesi Çeviri Ödülü ile taltif edilmiş. İngilizce çevirilerin yanısıra Italo Svevo, Luigi Pirandelli gibi yazarların eserlerini İtalyancadan Türkçeleştirmiş. Üstelik sadece çevirmenlik de yapmıyor. Orhan Kemal Öykü Ödülü ve Ahmet Hamdi Tanpınar gibi ödülleri almış öykü ve roman yazarı.
Fuat Sevimay’ın “Benden’iz James Joyce” isimli kitabı 2020 yılında İthaki Yayınlarından çıkmış. Kitap henüz bir yılını doldurmamış. Yazarın bir önceki kitabı “Kapalıçarşı” çeşitli dillere çevrilmiş. Yani Sevimay edebiyat dünyasında her iki cephede de yer alıp, çevirmen ve kitabı çevrilen yazar olarak bu olayları deneyimle şansına sahip olmuş.
Kitap Joyce ile Çevirmen’in beraber yaşadığı olayları anlatırken bir yandan da Joyce’un metinlerini mercek altına alıyor. “Dublinliler” ile başlayan bu süreç “Sanatçının Bir Genç Adam Olarak Portresi” “Finnegan Uyanması” ve Ulysses” ile devam ediyor. Roman bir yandan günümüz dünyasında akarken diğer yanda bu eserlerin neler anlattığı ve nasıl anlaşılması gerektiği de ilmek ilmek işlenmiş. Yani Çevirmen çevirdiği bu kadar Joyce kitabının ardına bir de bu kitapları anlama rehberi ekleyivermiş. Joyce’un eserlerini okuduysanız sizin bakışınıza farklı açılar sunarken, okumayanlar için de merak uyandırıcı etkisiyle Joyce’la hemhal olma isteği yaratıyor.
“Benden’iz James Joyce” bir yandan Joyce’u incelerken, Joyce ve eserleri üzerinden günümüz sanat ve siyasetini de eleştirel bakış açısıyla masaya yatırıp, Joyce’un roman kahramanları Sevimay’ın roman kahramanlarıyla birlikte elele verip lime lime doğruyor. Üstelik bunu o bölümde anlattığı Joyce kitabının olay akışı ve anlatılış şekline uygun olarak yapıyor. Örneğin Finnigan Uyanması’nın anlatıldığı bölümde kelime yapılarının bu romandaki şekliyle kullanılmasından, Ulysses’in son bölümleri anlatılırken sayfalarca noktalama işareti kullanılmaması gibi pek çok oyun mevcut. Roman da yapılan oyunlar bir değerlendirme yazısında anlatılacakların çok üstünde.
Homeros “Odisseus” u bu topraklarda derliyor. Joyce “Odisseus”u şablon olarak kullanarak baş yapıtı olan “Ulysses”i yazıyor. Sevimay’ın devirler ve şehirler arasında geçen bu romanı ile “edebiyat” İrlanda sokaklarını dolaşıp tekrar çıktığı bu topraklara geri dönüyor.
20. ve 21 yüzyıl edebiyatlarının bir roman akışı içinde didaktikliğe evrilmeden, kıvrak kalem ve kurgu oyunlarıyla anlatıldığı bu kitap sadece ülkemiz için değil bütün Dünya için Joyce kitapları serisinin tamamlayıcısı olabilecek nitelikte. Romanda Joyce’un da istediği gibi, yeter ki bu kitapları çözmeye değil anlamaya çalışalım.
- Benden’iz James Joyce – Fuat Sevimay
- İthaki Yayınları – Roman
- 512 sayfa
[1] Anarşık- Fuat Sevimay romanı
