Kapak Fotoğrafı Çizimleri: Ercan Arslan
Ferit Edgü’nün, Tahsin Yücel’e, Yücel’in “Salaklık Üstüne Deneme” eserini anarak ithaf ettiği “Cahil” kitabı, Ercan Arslan’ın resimleriyle renklenerek Edgü’nün “cahiller” ve “cahillik” üzerine kalem oynattığı düşüncelerinden oluşuyor.
“Hem Fransızca hem de Yunanca kökenli olarak öne çıkan Aforizma kelimesi TDK açısından, ‘özdeyiş’ ya da ‘özlü söz’ şeklinde ifade edilmektedir. Detaylı açıklamak gerekirse kim tarafından söylendiği bilinen kısa ve özlü sözler olarak dile getirmek mümkün.” Aforizmanın TDK’daki anlamı bu. Vikipedi’ye bakalım: “Özdeyiş, vecize, aforizma ya da özlü söz; düşünce, duygu ya da ilkeleri kısa ve öz bir biçimde anlatan sözlerdir. Kimi zaman motto, kelamıkibar ve ülger olarak da anılırlar. Özdeyişlerin söyleyeni genellikle bellidir; ancak bazı sloganlaşmış özdeyişlerin kim tarafından yaratıldığı bilinmeyebilir. Özdeyişlerin diğer sözlü gelenek ve sanatlar ile ortak kullandığı hatırlama kolaylaştırıcı teknikleri vardır; Bunlar cümlede vurgu ve ritim, aliterasyon, tekrarlama, asonans, hece sayma gibi yöntemlerdir. Özdeyiş derin anlamı olan geniş duygu ve anlatıların tek ve sloganımsı cümle şeklini almış halidir. Yani, derin duygu tasvirleri ve onlarca kelimeyle ifade edilmeye çalışılanın tek solukta çıkmasıdır.” Aforizmayı en güzel Nietzsche tanımlamıştır bana göre: “Benim arzum başkalarının bir kitapta anlattığı şeyi, on cümlede anlatmaktır.” Peki böyle bir şeye insan neden gerek duyar? Tek kelimeyle özetlenecek bir ifadeyi neden dolambaçlı yollara sokup da hem kendini okuyanı zahmete sokar? Artistlik ağızla söyleyecek olursam (bu da benim aforizmam olsun); edebiyatın altın kuralı “atış serbest”, kendini belki de en çok aforizmalarla gösterir. Burada kullandığım atış serbest, kafadan sallama anlamında değil, edebiyatın herhangi bir kural tanımamasından gelir.
Edebiyat ahlakçıları ve dayanılmaz romantikleri bundan pek hoşlanmayacak ama evet, bazı şeylerle de edebiyat yapılır. Hatta her şeyle. İyi, kötü, güzel, çirkin gibi tamlamalar kişiden kişiye göre değişir ve yine edebiyat kutsayıcıların lanet okuyacakları üzere edebiyat özneldir. Kimse bir başkası için yazmaz. Kendine yazar. Birileri bulup onu okur. Ya da okumaz. Bu da kimseyi ilgilendirmez. Türkiye’nin en çok okunan gazetesinde okurların gönderdiği vesikalık fotoğraflarla beraber yayınlanan aşk şiirleri de edebiyat parantezindedir William Blake’in dizeleri de. Seçip, beğenip, almak, okumak ya da üzerinde çekirdek yemek, çay altlığı yapmak, hastası olup dövmesini yaptırmak okurun inisiyatifine kalmış bir şeydir. Bu büyük “kavgada” üvey evlat muamelesi gören ise her daim aforizmalar olmuştur. Ancak aforizmalar da deneme türüne dahil olduğundan bir yazın örneğidir. Bizde durum biraz abartılıp yaşam mottosu haline getirilebiliyor, Nietzsche’nin “on kelimelik” anlatımına göre yaşamlar baştan aşağı dizayn edilebiliyor ama bu sahibinin bileceği iştir. Bizi ilgilendirmez.
Aslında tek konu üzerinde yoğunlaşan ve onun üzerinden çeşitlenen aforizmaları okumak çok da sıkıcı bir şey değil. Ferit Edgü’nün Everest Yayınları’ndan geçtiğimiz ay çıkan Cahil kitabı böyle bir örnek mesela. Ercan Arslan’ın çizimleriyle renklenen ve Resimli Aforizmalar alt başlığıyla yayınlanan kitabı Edgü, Tahsin Yücel’e, Yücel’in, Salaklık Üstüne Deneme kitabına bir selam göndererek ithaf etmiş. Kitap, adından da anlaşılacağı üzere Ferit Edgü’nün cahillik üzerine yazdığı aforizmalardan oluşuyor. Ancak Edgü’nün “cahil” hakkında yazdıkları, içinde yaşadığımız çağda kafayı çevirdiğimiz her yerde karşımıza çıkan afili beylik laflarından hayli uzak elbette. Aforizmanın tanımına uygun şekilde, ayrı birer tanımlama gibi okunuyor kitapta yazılanlar. Ve sabit bir yerde dönüp dolaşmıyor. Cahil‘i kendince tanımlayan Ferit Edgü, onun kişisel özelliklerinden giriyor, zihninin nasıl işlediğine bakıyor, “cahilin” gözünden başkasına, başkasının gözünden cahile bakıyor. Arada makaraya alıyor. Onun yaşamına mercek tutuyor, en hakla hayale gelmeyecek yerde cahilin nasıl davrandığına dair uzun süreli bir gözlemin sonucuymuşçasına tespitlerde bulunuyor. Ferit Edgü, cahili, cahile, cahilliği kullanarak anlatıyor.
- Ferit Edgü – Cahil
- Everest Yayınları – Deneme
- 210 sayfa
