Özet
Yayınlandığı dönem Amerika’da çok ses getiren Kanada romanı, Richard Ford tarafından kaleme alınmıştır. Mayıs ayında dilimize çevrilen kitapta kurgu 1960’lar Amerika’sında başlamaktadır. Kitabın ana karakterlerini anne, baba ve ikiz çocuklarından oluşan, görünürde sıradan bir çekirdek aile oluşturmaktadır. Kurgu da bu aile ekseninde okuyucuya aktarılmaktadır. Kitabın omurgasını anne ve babanın birlikte gerçekleştirdikleri bir soygun oluşturmaktadır.
Kitapta geçen hikâye üç ana bölümde ele alınmıştır. İlk bölüm soygundan önceki aile yaşantısı, karakterlerin tanımlanması ve soygunun hemen sonrasında anne babasının tutuklanması sonrasında kardeşlerin yaşadıklarını ilk birkaç günü içermektedir. İkinci bölüm ikiz kardeşlerden Dell’in annesinin yakın bir arkadaşı tarafından alınıp Kanada’ya götürülmesi ve burada annesinin arkadaşının erkek kardeşi Arthur ile yaşadıkları anlatılmaktadır. Dell için hayatının ikinci yarısı Kanada’da başlamıştır. Bu bölümde çoğunlukla Arthur Remlinger ile Dell’in kurmaya çalıştıkları ilişki üzerinde durulmaktadır. Burada da Arthur’un yıllar önce işlediği ve sonrasında Dell’in de tanıklık ettiği cinayetler ile kitaptaki akışın aksiyon ritmi yüksek tutulmaktadır. Üçüncü ve son bölümde ise zamanda ileri sarılarak ikiz kardeşlerin orta yaşı geçkin yıllarından bir kesit sunulmuştur.
Değerlendirme
Kitapta bölünmüş bir ailenin hikâyesi ikiz kardeşlerden birinin gözünden okuyucuya sunulmaktadır. Karakter tahlilleri özellikle kitabın ilk bölümünde çok detaylı ve gerçekçi bir gözden yapılmıştır. Öyle ki okuyucuya karakterler ile ilgili hiçbir soru işareti bırakmamaktadır.
Kurgu, olay örgüsünün bir soygun ve bir cinayet üzerinden kurulmuş olması ve yazarın başarılı üslubunun da etkisi ile son derece akıcıdır. Özellikle ilk bölüm kitabın hacminin büyük kısmını oluşturmasıyla birlikte, olayın akışı dolayısıyla çok hızlı ilerlemektedir.
Tüm bunlara rağmen sonlara doğru (özellikle 3.bölümle birlikte) olayın bağlandığı noktayı kurgunun bütününden ve zamanından kopuk olduğunu söylemek yanlış olmaz. İlk bölümü anne babanın soygunu, ikinci bölümü Arthur’un cinayeti ekseninde okuduk; bu iki bağımsız olay Dell’in gözünden belirli benzerliklerle aktarıldı. Ayrıca Dell’in Arthur’a duyduğu ilgi ve merak, babasıyla kurduğu ilişkiye öykünerek beslenmiştir. Amerika ve Kanada’nın sosyal, siyasi ve ekonomik yönlerden metinler arasında yedirilen karşılaştırmaları kurguyu güçlendirmiştir. Her iki bölümü birbirine bağlayan bu güçlü imgelemlerden sonra üçüncü bölümde yıllar sonrasına gidilmiştir: Düzenli bir iş ve aile hayatına sahip Dell, uzun yıllardır görmediği ve hayatını yoluna koyma konusunda kardeşi kadar başarılı olmayan ve kansere yakalanan ikiz kız kardeşini ziyareti aktarılır. Kardeşlerden Dell’i merkeze alarak oluşturduğu kurguda yazar kitabın son sayfalarında Berner ve annesinin günlüğü yoluyla karakterleri geçmişe bağlama yoluna gitmiştir.
Kanada, hikâyenin sonlarına doğru anlatımdaki zayıflık hikâyede boşluklara sebep olsa da okuyucuya yüksek ritimli bir okuma deneyimi sunmaktadır. Son olarak Dell’in öğüdüne kulak verecek olursak:
“Tek bildiğim şu ki kayıplarımıza iyi göğüs gerer, tüm bunlar nedeniyle kötümser birine dönüşmemeyi başarır, bunları tali şeyler olarak görür, Ruskin’in işaret ettiği gibi orantıyı korur ve her ne kadar iyiyi bulmak her zaman çok da kolay olmasa da, farklı şeyleri, iyiyi muhafaza eden bir bütünde bir araya getirmeyi başarırsanız, bu hayatta ayakta kalabilmek için daha iyi bir şansınız oluyor.” (Sf. 528)
- Kanada – Richard Ford
- Jaguar Yayınları – Roman
- Çeviri: Umay Öze
- 530 sayfa
