Amerikalı podcast sunucusu Jacob Goldstein’ın yazdığı “Paranın Öyküsü”, insanlık tarihinin en soyut ama en değerli “şey”inin öyküsünü anlatıyor.
Amerika’da yayınlanan “What’s Your Problem?” adlı podcast programının sunuculuğunu yapan Jacob Goldstein, “What’s Your Problem?”dan önce on seneyi aşkın bir süre NPR’nin “Planet Money” adlı podcast’inde sunuculuk yapmış. New York Times Magazine, This American Life ve Morning Edition’da çalışmaları yayınlanan Goldstein, Wall Street Journal, Miami Herold ve Bozeman Daily Chronicle’da da muhabir olarak görev yapmış. Jacob Goldstein’in Say Yayınları’ndan Nurdan Soysal çevirisiyle yayımlanan “Paranın Öyküsü” adlı kitabı, insanlık tarihinin en soyut ama en değerli “şey”inin öyküsünü anlatıyor.
Beş kısma ayrılan kitabın ilk bölümünde Jacob Goldstein, paranın çıkış hikâyesini, bu “buluşun” nasıl bir devrime dönüştüğünü sonrasında ise bütün bu olan biteni unutarak, bu süreci bir pişmanlık gibi algıladığımıza değiniyor. İkinci kısmında sarrafların, “sarraf” zekâsıyla bankaları yeniden icat ettiğine, zenginliğin olasılıkla olan ilişkisine, borsanın icadına ve bir katil ve kumarbaz olan John Low’un nasıl para basmasına izin verildiğini anlatıyor. Birbiriyle bağlantılı bu olan bitenin “yetiştirdiği” milyonerlerle birlikte mikro düzeyde başlayan kapitalizmin temellerinin nasıl başladığı üzerine de okur öneli sorular bırakıyor. Herkesin, elinde bulunduğundan ya da düşlediğinden daha fazla paraya sahip olabileceğini savunan Goldstein, bunu savlamasını yapmayı da ihmal ediyor. Altın ve devamında ortaya çıkan “paraların” neye tekabül ettiğine değinen yazar, son olarak paranın geleceği hakkındaki düşünceleri, toplumları, devletleri nereye götüreceği, dünyayı ne yönde etkileyeceği konusundaki düşüncelerini okurla paylaşıyor.
John Goldstein’ın MBA’de işletme yüksek lisansı yapan teyzesiyle anlattığı bir anı yer alıyor “Paranın Öyküsü”nde. Parayla ilgili her şeyin kurmaca olduğunu, hiç var olmadığını söylemiş Goldstein’ın teyzesi. O sırada devam eden podcast programı sunucu su Ira Glass ise, Goldstein’ın içinde debelenip durduğu “Para nedir?” sorusunu, programında sorduğu “en uyuşturucu bağımlısı tarzında soru” olarak nitelemiş. Her ikisinin de haklı olduğunu belirten Goldstein ise bu betimlemeleri şöyle yorumluyor: “Zamanla, teyzemin, paranın kurmaca olduğunu söylerken ne kast ettiğini anlamaya başladım. Para soğuk, nesnel, matematiksel ve belirsiz insan ilişkileri âleminin dışındaymış gibi gelir. Oysa öyle değil. Para, uydurma bir şey, ortaklaşa paylaşılan bir sosyal kısmı – “ortaklaşa paylaşılan kurmaca” içindeki “paylaşımları”- tam olarak parayı oluşturan şey. Bunun dışında, kalın bir metal parçası veya kâğıt parçası ya da günümüzde çoğu paranın aldığı şekilde, sadece bir bankanın bilgisayarında tutulan bir sayı.” Evet, para, tam Goldstein’in özetlediği şekillerde hayatımızın en büyük bölümü alanını kaplayan soyut bir olgu. “Paranın Öyküsü” de bir muammaya denk gelen bu soyut olgunun hayatımıza girişini ve ona nasıl yön verdiğini enteresan hikâyeler eşliğinde önümüze getiriyor.
- Paranın Öyküsü – Jacob Goldstein
- Say Yayınları
- 248 sayfa
- Çeviri: Nurdan Soysal
